Tác hại uống thuốc giảm cân - Những rủi ro cần lưu ý

Trong xã hội hiện đại, nhu cầu giảm cân ngày càng gia tăng, dẫn đến sự xuất hiện tràn lan của các loại thuốc giảm cân trên thị trường. Mặc dù nhiều người tin rằng thuốc giảm cân có thể giúp họ nhanh chóng đạt được mục tiêu giảm cân, nhưng thực tế lại không hề đơn giản. Các sản phẩm này không chỉ có thể không mang lại hiệu quả như mong đợi mà còn tiềm ẩn nhiều tác hại nghiêm trọng đối với sức khỏe. 

Khái niệm về thuốc giảm cân

Định nghĩa thuốc giảm cân

Thuốc giảm cân là các sản phẩm được thiết kế nhằm hỗ trợ quá trình giảm cân bằng cách làm giảm cảm giác thèm ăn, tăng cường chuyển hóa chất béo, hoặc cải thiện khả năng tiêu hóa của cơ thể. Chúng thường được sử dụng như một phần trong kế hoạch giảm cân tổng thể, bao gồm chế độ ăn uống và luyện tập. 

Phân loại thuốc giảm cân

Thuốc kê đơn:

   - Đây là những loại thuốc mà bác sĩ có thể kê đơn cho bệnh nhân với mục đích hỗ trợ giảm cân, thường dành cho những người có chỉ số BMI cao hoặc mắc các bệnh lý liên quan đến béo phì. 

   - Ví dụ: 

     - Orlistat (Alli, Xenical): Giúp ngăn chặn sự hấp thụ chất béo trong ruột.

     - Phentermine: Làm giảm cảm giác thèm ăn và tăng cường năng lượng.

Thuốc không kê đơn:

   - Đây là những sản phẩm mà người tiêu dùng có thể mua mà không cần toa thuốc. Tuy nhiên, chúng thường có ít nghiên cứu hỗ trợ hơn về hiệu quả và an toàn so với thuốc kê đơn.

   - Ví dụ:

     - Garcinia Cambogia: Thực phẩm chức năng được cho là giúp giảm cân bằng cách ức chế sự hình thành chất béo.

     - Chiết xuất trà xanh: Giúp tăng cường quá trình chuyển hóa và giảm mỡ.

Có nên sử dụng thuốc giảm cân không?

Hiện nay, nhiều người tiêu dùng thuốc giảm cân mà không tìm hiểu kỹ về tính phù hợp của chúng đối với cơ thể. Trên thực tế, việc sử dụng thuốc giảm cân được khuyến cáo trong những trường hợp sau:

- Chỉ số BMI vượt quá 30.

- Chỉ số BMI trên 27 kèm theo các yếu tố nguy cơ như huyết áp cao, tiểu đường, mỡ máu cao, bệnh tim mạch, và chứng ngưng thở khi ngủ.

Các loại thuốc giảm cân cần phải được kiểm soát và phê duyệt bởi Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA). Một số loại thuốc giảm cân được FDA công nhận bao gồm:

Thuốc ức chế cảm giác thèm ăn: Những loại thuốc này tác động lên não để giảm thiểu cảm giác thèm ăn. Một số ví dụ như:

Bupropion/Naltrexone: Sử dụng để làm giảm cảm giác đói, tuy nhiên có thể gây ra các tác dụng phụ như táo bón, chóng mặt, nhức đầu, mất ngủ và đau bụng.

Saxenda (Liraglutide): Là một loại thuốc tiêm giúp kiểm soát lượng đường trong máu và ức chế cơn thèm ăn ở những người thừa cân. Các tác dụng phụ có thể bao gồm đau dạ dày, tiêu chảy, táo bón, nhức đầu và chóng mặt.

Qsymia (Phentermine và Topiramate ER): Phentermine giúp giảm cảm giác thèm ăn giống như các chất kích thích, kết hợp với topiramate để kiểm soát cơn thèm ăn. Một số tác dụng phụ có thể gặp là dị ứng, khó ngủ, táo bón và miệng khô.

Wegovy (Semaglutide): Được kết hợp với chế độ ăn và tập thể dục để kiểm soát cân nặng lâu dài ở người trưởng thành thừa cân hoặc béo phì, có thể gây buồn nôn, tiêu chảy, nhức đầu và mệt mỏi.

Thuốc ức chế lipase: 

Xenical (Orlistat): Được FDA phê duyệt lần đầu vào năm 1999, loại thuốc này hoạt động bên ngoài để ngăn chặn sự hấp thụ chất béo từ thực phẩm mà không tác động đến hệ thần kinh trung ương. 

Tuy nhiên, Orlistat có thể gây ra một số tác dụng phụ như đầy hơi, đau dạ dày, đi ngoài, và trong một số trường hợp nghiêm trọng, có thể dẫn đến tổn thương gan. Ngoài ra, Orlistat cũng làm giảm sự hấp thụ của một số vitamin tan trong dầu như vitamin A, D, E, K và beta-carotene.

Mỗi loại thuốc giảm cân có cơ chế hoạt động, lợi ích và tác dụng phụ riêng, vì vậy việc tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng là rất quan trọng để đảm bảo an toàn cho sức khỏe.

Tác hại của thuốc giảm cân

Tác dụng phụ của thuốc giảm cân có thể thay đổi tùy thuộc vào loại thuốc và liều lượng sử dụng hàng ngày.

Ảnh hưởng đến tuyến giáp

Ngoài các loại thuốc giảm cân được FDA phê duyệt, nhiều sản phẩm chưa được cấp phép vẫn tồn tại trên thị trường. Những thuốc này thường được quảng cáo là có tác dụng giảm cân hiệu quả nhưng lại tiềm ẩn nguy cơ gây ra những bệnh lý nghiêm trọng. 

Một số loại thuốc sử dụng tyrosine, một thành phần có trong tuyến tụy, giúp chuyển hóa chất béo và ngăn chặn sự tích tụ mỡ. Tuy nhiên, khi nồng độ tyrosine trong cơ thể quá cao, có thể gây ức chế tuyến giáp, dẫn đến suy giáp, bướu cổ và các vấn đề về tim mạch.

Ảnh hưởng đến tim mạch

Theo một nghiên cứu được công bố trên Tạp chí Tăng Huyết Áp, việc sử dụng thuốc giảm cân có thể dẫn đến các tình trạng như xơ vữa động mạch, bệnh động mạch vành, đột quỵ, rối loạn nhịp tim và suy tim sung huyết. 

Những người có tiền sử bệnh tim được khuyến nghị nên tránh sử dụng các loại thuốc này. Ephedra, một chất kích thích có nguồn gốc thảo dược, có thể gây ra nhiều vấn đề về tim mạch, bao gồm đau tim và đột quỵ, mặc dù hiện nay loại thuốc này đã bị cấm nhưng vẫn còn nhiều người tìm kiếm để giảm cân nhanh chóng.

Tác động lên gan

Gan đóng vai trò quan trọng trong việc chuyển hóa các chất trong cơ thể. Việc sử dụng thuốc giảm cân trong thời gian dài có thể gây áp lực lên gan. Thêm vào đó, chế độ ăn kiêng quá mức có thể làm suy yếu chức năng gan, khiến gan hoạt động không hiệu quả hoặc hoạt động quá tải, dẫn đến tổn thương nghiêm trọng. 

Nghiên cứu cho thấy, thuốc chống béo phì Orlistat có thể liên quan đến các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng khi sử dụng không đúng cách, như nhiễm độc gan hoặc suy gan không hồi phục.

Tác động lên thận

Thận cũng chịu nhiều tác động từ việc sử dụng thuốc giảm cân. Các chất ức chế hấp thu và tăng cường đốt cháy mỡ có thể làm thận phải làm việc vất vả hơn để lọc và đào thải các chất cặn bã. Việc sử dụng thuốc giảm cân lâu dài có thể gây gánh nặng cho thận và dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng như suy thận cấp tính hoặc mạn tính.

Ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa

Một số thuốc giảm béo ức chế lipase có thể gây ra vấn đề cho hệ tiêu hóa. Những chất này làm giảm khả năng hấp thu chất béo và thay đổi quá trình trao đổi chất. 

Các loại thuốc chứa methylcellulose và sterculia không được hấp thu vào máu mà ở lại trong ruột, gây cảm giác đầy hơi, buồn nôn, tiêu chảy hoặc táo bón, và có thể làm rối loạn hệ vi sinh đường ruột.

Ảnh hưởng đến sức khỏe tâm thần

Các thuốc giảm cân bằng cách ức chế cảm giác thèm ăn có thể chứa amphetamin, một chất gây hưng phấn và tăng cường năng lượng. Người dùng có thể phát triển sự lệ thuộc vào thuốc và trải qua các triệu chứng tâm lý như:

- Thay đổi tâm trạng

- Hoang tưởng và rối loạn tâm thần

- Lo âu và bồn chồn

- Dễ nóng nảy và cáu gắt

- Tránh né các tương tác xã hội

- Khó khăn trong việc duy trì các mối quan hệ lành mạnh

- Tham gia vào các hành vi tìm kiếm sự mới lạ như thử nghiệm các chất kích thích khác.

Nguy cơ gây nghiện

Nhiều người sử dụng thuốc giảm cân vì mong muốn có được vóc dáng nhanh chóng, thay thế cho các bài tập thể dục lâu dài. Điều này dễ dẫn đến tâm lý phụ thuộc vào thuốc và việc sử dụng không đúng cách. 

Ngoài ra, các thuốc ức chế thèm ăn cũng có thể chứa các thành phần gây nghiện, dẫn đến lạm dụng. Do đó, trước khi sử dụng, bạn nên tham khảo ý kiến chuyên gia và tuân theo liều lượng được chỉ định.

Gây đau đầu

Các thuốc giảm cân ức chế sự thèm ăn tác động lên hệ thần kinh, có thể gây ra một số tác động không mong muốn như đau đầu, mệt mỏi và suy giảm trí nhớ.

Gây mất ngủ

Nhiều thành phần trong thuốc giảm cân, như phentermine, orlistat và methamphetamine, là các chất kích thích thần kinh, có thể dẫn đến lo âu, hoang tưởng và rối loạn giấc ngủ. Do đó, các thuốc này nên được hạn chế sử dụng vào buổi tối.

Gây dị ứng

Mặc dù phản ứng dị ứng không thường gặp, một số thuốc như Qsymia (sự kết hợp giữa phentermine và topiramate) có thể gây cảm giác ngứa ngáy hoặc tê liệt. Ngoài ra, một số người có thể bị dị ứng do mẫn cảm với các thành phần của thuốc hoặc sử dụng trong thời gian dài.

Gây viêm da

Viêm da cũng có thể xảy ra khi sử dụng thuốc giảm cân trong thời gian dài hoặc không đúng liều lượng. Gan bị tổn thương có thể dẫn đến tình trạng vàng da và viêm da do phản ứng dị ứng.

Gây suy giảm miễn dịch

Những người sử dụng thuốc giảm cân quá lâu có thể gặp phải tình trạng suy giảm sức khỏe và hệ miễn dịch. Tác động của thuốc có thể dẫn đến chán ăn, kéo theo chế độ ăn uống thiếu dinh dưỡng kéo dài, ảnh hưởng xấu đến sức khỏe. 

Họ cũng có nguy cơ mắc các bệnh hô hấp và tiêu hóa do không còn khả năng chống lại tác nhân gây bệnh từ môi trường xung quanh. Do đó, để đạt được hiệu quả giảm cân, cần kết hợp thuốc với chế độ ăn uống và luyện tập hợp lý.

Gây tăng cân trở lại sau khi ngưng thuốc

Thuốc giảm cân tác động lên não bộ, làm giảm cảm giác thèm ăn. Do đó, khi ngừng thuốc đột ngột, quá trình trao đổi chất có thể tăng lên, yêu cầu năng lượng nhiều hơn. Điều này có thể khiến bạn cảm thấy đói và cần bổ sung thức ăn để cân bằng lại. Hệ quả là cân nặng của bạn có thể không được kiểm soát hoặc thậm chí tăng lên.

Không có tác dụng giảm cân thực sự

Một số loại thuốc giảm cân thảo dược có thể được xem là lựa chọn ưu việt cho việc lấy lại vóc dáng. Tuy nhiên, cần cẩn thận với các thực phẩm chức năng được quảng cáo với công dụng như đốt cháy mỡ bụng hoặc giảm cân nhanh chóng. 

Những sản phẩm này không chỉ không hiệu quả mà còn có thể gây ra tác dụng phụ nghiêm trọng như đau đầu, tổn thương gan, thận và suy giảm miễn dịch.

Lời khuyên an toàn khi giảm cân

Tìm hiểu và tham khảo ý kiến bác sĩ 

Trước khi bắt đầu bất kỳ chương trình giảm cân nào, hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng. Họ có thể cung cấp thông tin hữu ích và giúp bạn lựa chọn phương pháp an toàn và phù hợp với tình trạng sức khỏe của mình.

Áp dụng các phương pháp giảm cân an toàn và hiệu quả  

Thay vì dựa vào thuốc giảm cân, hãy xem xét các phương pháp tự nhiên như xây dựng chế độ ăn uống lành mạnh và tập luyện thường xuyên. Kết hợp thực phẩm giàu dinh dưỡng và giảm tiêu thụ thực phẩm chứa nhiều calo sẽ mang lại hiệu quả bền vững hơn.

Tầm quan trọng của lối sống lành mạnh

Để duy trì cân nặng lý tưởng, một lối sống lành mạnh là rất quan trọng. Hãy chú trọng đến việc ngủ đủ giấc, quản lý căng thẳng và duy trì hoạt động thể chất hàng ngày. Điều này không chỉ giúp giảm cân mà còn cải thiện sức khỏe tổng thể và tinh thần.

Tóm lại, việc uống thuốc giảm cân có thể mang lại một số lợi ích tạm thời, nhưng không thể phủ nhận rằng những tác hại mà chúng gây ra cho sức khỏe là rất nghiêm trọng. Từ nguy cơ mắc các bệnh tim mạch, rối loạn tiêu hóa cho đến tác động tiêu cực lên sức khỏe tâm thần, những hậu quả này có thể kéo dài và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của bạn.