Iod phóng xạ gây hại cho sức khỏe như thế nào?

Iod phóng xạ là một trong những chất gây nhiều lo ngại về an toàn sức khỏe và môi trường, đặc biệt khi xảy ra các sự cố hạt nhân. Dù iod phóng xạ được ứng dụng trong y học, nhất là điều trị bệnh tuyến giáp, nhưng việc tiếp xúc với chất này một cách không kiểm soát có thể dẫn đến nhiều tác hại nghiêm trọng. 

Tìm hiểu về liệu pháp iod phóng xạ

Tuyến giáp có khả năng hấp thu hầu hết lượng iot được đưa vào cơ thể, vì thế iod phóng xạ đã trở thành phương pháp hữu ích trong điều trị ung thư tuyến giáp. Liệu pháp iod phóng xạ giúp tiêu diệt các tế bào hoặc mô tuyến giáp còn sót lại sau phẫu thuật, hoặc điều trị ung thư tuyến giáp đã lan đến các hạch bạch huyết hoặc các cơ quan khác. 

Do đó, lượng phóng xạ được sử dụng trong điều trị này cao hơn nhiều so với khi thực hiện các xét nghiệm quét phóng xạ.

Liệu pháp iod phóng xạ thường được tiến hành sau phẫu thuật trong khoảng thời gian từ 6 tuần đến 6 tháng. Phương pháp này đã chứng minh hiệu quả kéo dài tuổi thọ cho bệnh nhân mắc ung thư tuyến giáp thể nang hoặc thể nhú đã di căn. 

Tuy nhiên, hiệu quả điều trị sẽ ít hơn đối với những trường hợp ung thư tuyến giáp kích thước nhỏ, khi phẫu thuật đã loại bỏ hoàn toàn khối u. Ngoài ra, liệu pháp này không hiệu quả đối với ung thư biểu mô tuyến giáp không biệt hoá hoặc ung thư thể tuỷ.

Việc điều trị bằng iod phóng xạ cũng đi kèm với nhiều rủi ro, vì vậy bác sĩ sẽ cân nhắc kỹ lưỡng giữa lợi ích và tác hại dựa trên tình trạng sức khỏe và tiến triển của bệnh.

Tác hại của iod phóng xạ là gì?

Liệu pháp iod phóng xạ thường được chỉ định trong điều trị ung thư tuyến giáp giai đoạn 2-4, nhưng đi kèm với nhiều rủi ro về sức khỏe. Dưới đây là một số tác dụng phụ phổ biến của liệu pháp này:

Tác hại ngắn hạn

Viêm tuyến nước bọt: Sau khi điều trị, một số bệnh nhân có thể bị sưng đau tuyến nước bọt, đặc biệt khi nuốt. Việc sử dụng thuốc kháng viêm và giảm đau có thể giúp giảm triệu chứng này.

Khô miệng: Sưng tuyến nước bọt có thể dẫn đến giảm tiết nước bọt, gây khô miệng. Tình trạng này thường sẽ tự thuyên giảm nhưng đôi khi có thể kéo dài vĩnh viễn. Người bệnh có thể uống nhiều nước, ngậm kẹo hoặc nhai kẹo cao su để kích thích tiết dịch, hoặc sử dụng nước bọt nhân tạo để giảm bớt triệu chứng.

Thay đổi khẩu vị: Iod phóng xạ có thể ảnh hưởng đến khẩu vị, thường kéo dài từ 4-8 tuần. Uống nhiều nước có thể giúp giảm triệu chứng này.

Sưng đau vùng cổ: Một số người bệnh có thể cảm thấy sưng đau vùng cổ, đặc biệt nếu họ vẫn còn một phần tuyến giáp sau phẫu thuật. Triệu chứng này có thể giảm nhờ thuốc giảm đau hoặc kháng viêm.

Buồn nôn: Buồn nôn và nôn mửa thường xuất hiện trong những ngày đầu sau khi uống iod phóng xạ. Thuốc chống nôn có thể được kê đơn để kiểm soát tình trạng này.

Tác hại dài hạn

Mệt mỏi: Người bệnh thường cảm thấy mệt mỏi kéo dài trong vòng một năm sau điều trị bằng iod phóng xạ, nhưng triệu chứng này sẽ dần cải thiện theo thời gian.

Ảnh hưởng đến sức khoẻ sinh sản: 

  - Ở nam giới, nồng độ testosterone và số lượng tinh trùng có thể giảm trong vài tháng sau điều trị, nhưng sẽ dần hồi phục. Nam giới nên đợi ít nhất 4 tháng sau khi điều trị mới lên kế hoạch có con. Một số trường hợp hiếm gặp có thể dẫn đến vô sinh trong vòng 2 năm.

  - Ở nữ giới, kinh nguyệt có thể bị rối loạn trong khoảng 1 năm. Để tránh ảnh hưởng đến sức khoẻ thai nhi, phụ nữ nên đợi ít nhất 6 tháng trước khi mang thai.

Suy giảm hormone tuyến giáp: Liệu pháp iod phóng xạ có thể gây suy giáp vĩnh viễn, buộc người bệnh phải sử dụng thuốc bổ sung hormone tuyến giáp để duy trì hoạt động cơ thể.

Nguy cơ ung thư thứ hai: Mặc dù nguy cơ phát triển bệnh ung thư thứ hai sau liệu pháp iod phóng xạ là rất thấp, người bệnh vẫn có thể trao đổi với bác sĩ nếu lo ngại về vấn đề này.

Những lưu ý cần thiết sau khi điều trị bằng iod phóng xạ

Sau khi trải qua liệu pháp iod phóng xạ, người bệnh cần chú ý một số vấn đề sau đây để đảm bảo an toàn cho sức khỏe:

Tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ: Người bệnh cần nghiêm túc thực hiện các chỉ dẫn của bác sĩ về việc sử dụng thuốc, chế độ cách ly, cũng như quy tắc ăn uống và sinh hoạt để bảo vệ sức khỏe bản thân.

Hạn chế tiếp xúc gần: Sau khi tiếp nhận iod phóng xạ, người bệnh nên tránh tiếp xúc gần với phụ nữ mang thai, cho con bú, trẻ nhỏ và người cao tuổi nhằm giảm nguy cơ phơi nhiễm cho những đối tượng này.

Thực hiện vệ sinh cá nhân: Vệ sinh cá nhân tốt là rất quan trọng để ngăn ngừa nguy cơ nhiễm khuẩn và nhiễm trùng. Người bệnh nên chú trọng việc rửa tay thường xuyên và giữ gìn vệ sinh cơ thể.

Chế độ dinh dưỡng hợp lý: Nên uống đủ nước để giảm thiểu tác động của iod phóng xạ lên các cơ quan khác trong cơ thể. Đồng thời, người bệnh cần bổ sung đầy đủ dưỡng chất, ăn nhiều trái cây tươi và rau xanh, và hạn chế các thực phẩm có chứa i-ốt.

Thói quen sinh hoạt: Cần có thời gian nghỉ ngơi hợp lý, sử dụng phòng vệ sinh riêng, giặt và phơi đồ riêng biệt. Ngoài ra, không nên khạc nhổ bừa bãi để tránh ô nhiễm phóng xạ ra môi trường xung quanh.

Theo dõi các dấu hiệu bất thường: Nếu xuất hiện các triệu chứng như khó thở, đau tức ngực hoặc phát ban sau khi điều trị, người bệnh cần thông báo ngay cho bác sĩ để được xử lý kịp thời.

Khám sức khỏe định kỳ: Người bệnh cần tuân thủ đúng lịch hẹn khám lại của bác sĩ để theo dõi tình trạng sức khỏe và phát hiện sớm các bất thường trong cơ thể.

Tóm lại, iod phóng xạ không chỉ có những ứng dụng quan trọng trong y tế mà còn mang theo nhiều nguy cơ tiềm ẩn nếu không được kiểm soát đúng cách. Việc hiểu rõ về các tác hại của iod phóng xạ đối với sức khỏe và môi trường giúp chúng ta có những biện pháp phòng ngừa hiệu quả.